Citadelpark Gent

Buskruitfabriek Cooppal Wetteren

Vliegvelden WO I Regio Gent

WO I Munitiepark Kwatrecht

De Dodendraad

De Hollandstellung - Duitse WO I bunkerlinie

Reichsschüle Flandern - SS-School Kwatrecht

Duitse Atlantic Wall Radarpost - Goldammer

WOI en II Munitiedepot De Ghellinck Zwijnaarde

Duitse gangen onder centrum Gent WOII

Publieke WOII Schuilplaatsen Groot Gent

Het Fort van Eben Emael

KW-linie

WO I - Kwatrecht - Melle

18 daagse veldtocht gekoppeld aan TPG

Neergestorte B17 te Kwatrecht 19-09-1944

De bevrijding WO II van de regio rond TPG

Details van de legers:

Gesneuveldenlijsten:

Contact en onbeantwoorde vragen

Media-aandacht

Copyright

Links

Beschrijving van bruggenhoofd Gent.

De Structuur van Bruggenhoofd Gent.

Hoe was de bunkergordel opgebouwd en waarom had hij die bepaalde structuur.

Een globale kijk op de Belgische verdedigingsstelsels ten tijde van mei 1940

Het Belgische Vestingsstelsel anno de meidagen '40.

Om de structuur te begrijpen hoe het bruggenhoofd is opgebouwd, is het misschien wel eens leuk dit te koppelen aan een klein stukje geschiedenis. Toen België in 1830 ontstond kreeg het als één van zijn bestaansvoorwaarden mee dat het een neutraal land moest zijn. Dit hield in dat het geen vreemde legers op zijn grondgebied mocht dulden en dus zeker geen partij mocht trekken voor éénder welker partij in het op dat moment nogal rumoerige Europa. Hier werd een sterke politieke strijd uitgevochten om binnen Europa de touwtjes in handen te krijgen tussen de toenmalige machtstaten, namelijk Engeland, Frankrijk, Pruisen, Oostenrijk-Hongarije en Rusland.

Dit had als bijkomend gevolg dat indien het nodig zou zijn, het land zelf in staat zou moeten zijn, zijn eigen grondgebied te verdedigen tot eventuele hulp van andere Europese landen zou komen opdagen. Dit "Reduit National" moest een goed verdedigbaar stukje van het land zijn waar indien nodig, het leger en de leiding van het land zich voldoende konden verdedigen totdat buitenlandse legers konden meehelpen proberen de indringers opnieuw te verdrijven. In eerste instantie werd daarom de voorkeur gegeven aan Antwerpen.

Antwerpen werd vanaf 1859 omgebouwd in een militaire vesting met 8 grote bakstenen forten (de 8 oudste forten van de binnenste fortengordel).

Toen in de jaren die daarop volgden de artillerie grote evoluties en vernieuwingen kende, ontstonden nieuwe problemen. Men slaagde er steeds beter in projectielen verder af te vuren en ook werden de ladingen die afgevuurd werden steeds zwaarder. Hierdoor lagen de eerste 8 gebouwde forten te kort bij de eigenlijke stad waar ze als verdediging waren voor opgetrokken. Ook bleken forten gebouwd in baksteen niet echt meer bestand tegen inslagen van de zwaarste kalibers.

Hierdoor begint vanaf ongeveer 1912 de bouw van de eerste forten van de tweede fortengordel rondom Antwerpen, ditmaal gemaakt in beton. Men ging in de opbouw meestal afwisselend werken met forten en anderzijds schansen. Schansen waren iets kleinschaliger dan de eigenlijke forten.

Ten tijden van WO I bestond het Belgische verdedigingsstelsel op die manier uit 3 Versterkte Vestingen, namelijk

  • De Versterkte Vesting Antwerpen
    • 31 Forten en 16 Redoutes.
  • De Versterkte Vesting Luik
    • 12 Forten en La Chartreuze nabij de stad zelf
  • De Versterkte Vesting Namen
    • 9 Forten en de Citadel van Namen zelf

Ten tijde van de meidagen 40 was dit Belgische verdedigingsstelsel al heel wat ruimer uitgebouwd met 5 grote te onderscheiden en elkaar soms rakende verdedigingsstellingen

1. De Verdediging van de noordoostelijke en oostelijke grens met Duitsland en Nederland.

  • Verdedigingen achter kanalen oostelijk van het Albertkanaal. Dit omvatte onder andere het kanaal Antwerpen - Turnhout - Dessel - Bocholt - Lanaken.
  • bunkers op cruciale plaatsen in oostelijke gedeelte provincie Luik en de Ardennen
  • Deze stelsels hadden als centrum de Versterkte Vesting Luik.

2. De Stelling Antwerpen - Albertkanaal - Luik - Maas

  • Met opnieuw de Versterkte Vesting Luik als centrum en de Versterkte Vesting Namen als rechter flank.

3. De stelling Antwerpen - Namen - Boven Maas

  • Het noordelijke gedeelte tussen Koningshooikt en Waver, werd de KW-linie genoemd. Deze verdediging bestond vooral uit vele betonnen bunkers, opgebouwd op een 3-lijnig systeem. De zone vanaf Waver tot Namen bestond in hoofdzaak uit antitankhindernissen en overstromingsgebieden. Het geheel vormde op die manier een stevige verbinding tussen de Forten van Antwerpen en de forten van Namen. Alleen geraakte het laatste sluitstuk nooit afgewerkt.

4. De lijn Ninove - Halle - Waver

  • Deze verdedigingsstelling vormde het zuidelijke gedeelte en sloot aan bij de eerder vermelde KW-linie. Deze lijn bestond uit een aantal bebunkerde steunpunten met daartussen anti-tankhindernissen en overstromingsgebieden.

5. Het Reduit National

  • Ook voor WO II, bestond er voor België zo een Reduit National. In dit geval was dit niet meer Antwerpen maar een lange verdedigingslijn gevormd vanaf de Schelde te Antwerpen tot aan de Schelde te Kwatrecht. Omdat als men hier de Schelde zou blijven volgen, de verdedigingslijn door de stad Gent zou lopen, werd hier ten zuiden van Gent een bunkerlinie gebouwd, namelijk Bruggenhoofd Gent. Vanaf de Leie te Astene liep dit Reduit National verder via de Leie tot de gekanaliseerde Mandel (het kanaal van Roeselare). Daarna werd de verdedigingslijn afgewerkt met de loop van de Handzame en de IJzer om zo te eindigen aan de kust in Nieuwpoort. Dit omvatte dus het grootste gedeelte van Oost- en West-Vlaanderen. De functie van dit Reduit National was opnieuw dezelfde als deze van Antwerpen tijdens WO I, namelijk het vastpinnen van de vijand op deze verdedigingslinie om zo de bondgenoten en het eigen leger voldoende tijd te gunnen om zich volledig te organiseren om de vijand opnieuw te kunnen terugdringen.
Op 10 mei 1940 zou het Belgische verdedigingsstelsel bestaan uit 4 moderne Forten in het Luikse, 15 gemoderniseerde Forten die opnieuw waren voorzien van Artillerie te Luik en Namen, 13 Oude Forten en 10 Redoutes die waren uitgewerkt als Infanteriesteunpunten te Antwerpen, ongeveer 2000 Belgische bunkers voor het opstellen van mitrailleurs en anti-tankkanonnen 47 mm.

Hoe dient de bunkerlijn Bruggenhoofd Gent binnen dit geheel gezien te worden.

De vroegere forten en schansen vindt men in verdoken vorm in het bruggenhoofd Gent ook opnieuw terug in de vorm van de 2 weerstandsnesten (+/- vergelijkbaar met een vroeger forten) en de 3 steunpunten (+/- vergelijkbaar met een vroegere schansen). Het enige verschil was dat in dit geval de forten en de schansen niet waren gemaakt uit één aaneengesloten structuur maar uit een aantal kort bij elkaar opgestelde lichtere en zwaardere bunkers die allen een bepaald gedeelte van het terrein bestreken.

Het eigenlijke bruggenhoofd was opgebouwd uit twee grote weerstandsnesten en nog eens drie steunpunten. De Weerstandsnesten werden in de vier richtingen verdedigd. Ze moesten in feite op zichzelf kunnen stand houden, zelfs al zou de rest van de bunkerlinie vallen. De weerstandsnesten waren "Betsberg-Oosterzele" (22 bunkers) en "Muntekouter" (25 bunkers).

De Steunpunten staken steeds wat vooruit op de voorlinie. Deze werden in het algemeen in drie richtingen verdedigd. De achterlinie van de steunpunten sloot in feite aan bij de voorlinie van de courtines. De steunpunten waren "Semmerzake" (13 bunkers),"Eke" (10 bunkers) en "Astene" (8 bunkers).

Ook de verdere structuur was terugbrengbaar tot militair toegepaste technieken daterend uit vooral de Eerste Wereldoorlog. Tijdens Wereldoorlog I werd van in het begin gebruik gemaakt van wat men toen schuilplaatsen noemde. Dit waren meestal structuren gemaakt van een stapeling van houten balken en bomen waarboven men aarde stapelde. Dit volstond om de soldaten te beschermen tegen rondvliegende scherven van mortierbommen maar dit voldeed totaal niet tegen een directe inslag van een dergelijk projectiel.

In Wereldoorlog I ging men in eerste instantie werken met een enkelvoudig loopgravenstelsel. Men stond tegenover elkaar opgesteld, elk in een enkelvoudig loopgravenstelsel. Het was uiteindelijk de bedoeling de enkelvoudige verdedigingslinie van de tegenstander aan de overkant te proberen breken.

Een eerste nieuwe poging om dit te verwezelijken was het gebruik van zware artilleriebeschietingen op de stellingen van de tegenpartij. Daarom werden er aan beide zijden van het front zoveel mogelijk scherfvrije schuilplaatsen gebouwd.

Toen eind 1914 duidelijk werd dat het westelijke front vastgelopen bleek te zijn en het geheel overging in een stellingenoorlog, ging men het toenmalige loopgravenstelsel uitbreiden naar een drieloopgravenstelsel. In de voorste loopgraaf ging men enkel nog kleine schuilplaatsen bouwen voor de wachtposten. In de tweede en derde loopgraaf bouwde men dan gemineerde schuilplaatsen (meestal minstens 3 a 4 meter onder de grond) De gangen er naartoe waren letterlijk uitgewerkt zoals in de koolmijnen (vandaar ook de naam van gemineerde schuilplaatsen.) De achterste loopgraven waren letterlijk woonloopgraven.

Het is in deze driedubbele loopgravenstructuren dat ook de eerste bunkers in beton en zelfs gewapend beton hun intrede vonden. Deze konden doordat de tweede en derde loopgraaf al verder van het eerste front lagen, vrij eenvoudig opgetrokken worden zonder al teveel hinder van de vijand aan de overkant. Gewapend beton bleek uiteindelijk de beste resultaten op te leveren.

Binnen bruggenhoofd Gent werden De weerstandsnesten en steunpunten onderling met elkaar verbonden door courtines (steunlinies en verbindingslijnen). Men onderscheidt de voorlijn welke A-, AV- en S-bunkers bevatte. De steunlinie die C- en D-bunkers bevatte en de achterlinie die de B-bunkers bevat. Men herkent hier met enige moeite niets anders dan het vroegere drieloopgraven-stelsel.

Bij Bruggenhoofd Gent, was het origineel de bedoeling voor de voorlijn in de zone tussen Semmerzake en Kwatrecht ook nog een aaneensluiting van Belgische Poorten te plaatsen om het op die manier voor pantsers onmogelijk te maken deze voorlijnen vlot te kunnen bereiken.

(Foto : Replica)

Deze zijn hier aan Bruggenhoofd Gent nooit geplaatst geraakt omdat men in 1939 - 1940 amper wist te voldoen voor de dringend te leveren elementen noodzakelijk voor de opbouw van de anti-tankhindernissen aan de KW-linie. De hierboven vermelde vooruitgeschoven bunkers op de voorlijn (Av-bunkers) hadden allicht zelfs origineel ooit de bedoeling specifiek als verdediging op deze aaneengesloten lijn van obstakels te dienen.

De gehele bunkerlinie bestond uit 228 betonnen bunkers die in het algemeen een portaal hadden dat afgesloten was door een stalen hek met hangslot en één tot drie ruimten afgesloten door een schuingeplaatste gepantserde deur. vier bunkers hadden naast een gedeelte op gelijkvloers ook nog een verdieping. Van de 228 waren er 35 uitgerust met een stalen waarnemingskoepel.

Globaal geteld waren er 78 bunkers opgenomen in de weerstandsnesten en steunpunten en nog eens 150 in de courtines.