Chronologisch verloop van de 18 daagse veldtocht aan het bruggenhoofd Gent.

Hieronder vindt u een kort overzicht van de 18-daagse veldtocht zoals hij nog verder verliep nadat Bruggenhoofd Gent verlaten was, tot de capitulatie van Belgie op 28 mei 1940.

• De Bouw van Bruggenhoofd Gent.
• De Structuur van Bruggenhoofd Gent.
• Een nadere blik op de technische kant van de bouw van de bunkers.
• Beschrijving van de binnenkant van de bunkers en hun bewapening.
• Camouflage van de bunkers.
• Enkele opmerkingen en tekortkomingen aan dit bruggenhoofd.
• De Achttiendaagse Veldtocht zoals beleefd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Bruggenhoofd Gent tot en met 15 mei 1940.
  • Donderdag 16 mei 1940: Aankomst eerste Belgische troepen.
  • Vrijdag 17 mei 1940: Opbouw en organisatie rondom het Bruggenhoofd.
  • Zaterdag 18 mei 1940: Opbouw en organisatie rondom het Bruggenhoofd.
  • Zondag 19 mei 1940: Alle troepen nemen hun posities in.
  • Maandag 20 mei 1940: Eerste dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Dinsdag 21 mei 1940: Tweede dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Woensdag 22 mei 1940: Derde dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: Het verlaten van Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: De val van Gent.
  • De 18-daagse veldtocht na de val van Bruggenhoofd Gent.
  • Lijst van gesneuvelde Belgische soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
  • Lijst van Belgische gesneuvelden tijdens de 18 daagse veldtocht.
  • Lijst van gesneuvelde Duitse soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
• Het lot van Bruggenhoofd Gent na drie dagen strijd.

24 mei 1940

Algemeen.

In Frankrijk gaat Calais verloren aan de Duitsers.

Te Namen valt het laatste nog standhoudende fort van Dave.

Voor wat nog resteert van het opnieuw teruggetrokken Belgisch leger begint opnieuw een verbeten strijd aan de Leie. Deze strijd zou nog eens 4 dagen duren en opnieuw veel slachtoffers eisen aan beide zijden van het front. De nieuwe stellingen zijn totaal niet voorzien van vooraf gemaakte veldversterkingen of bunkers zoals aan Bruggenhoofd Gent en de Scheldestelling. Ook zijn de waterstanden door collosaal gecreëerde overstromingen in het noorden van Frankrijk zeer laag. Omdat de Duitse aanvaller ontzettend veel last heeft van zeer goede gerichte Belgische artilleriebeschietingen, wordt overgegaan op bombardementen en onder vuur nemen van deze stellingen vanuit de lucht. Hier was Duitsland heer en meester. Het Franse en Britse leger hadden nauwelijks nog iets te beteken op dit moment van de oorlog in de lucht.

01:00

Gent. Het wielrijderseskadron van de 16e Infanteriedivisie verlaat als een van de laatsten Gent. Hierbij hadden zij gans de tijd kleine schermutselingen gehad met Duitse verkenningseenheden. Via een aantal noodbruggen te St Martens Leerne, bereiken zij als een van de laatsten de nieuwe stellingen te Nevele.

03:30

Gent. Het wielrijderseskadron van de 18e Infanteriedivisie verlaat als allerlaatste de stad Gent, de laatste bruggen in tweede lijn achter zich opblazend.

06:30

Gent. Het aantal krijgsgevangen genomen Belgische soldaten in Gent is ondertussen opgelopen tot meer dan 5000. Volgens Duitse registraties bleek het in hoofdzaak te gaan om soldaten van de 41e, 44e en de 39e Linie (allen 16e Infanteriedivisie). Daarnaast waren er ook heel wat 3e Karabiniers (18e Infanteriedivisie). In kleinere hoeveelheden werden ook groepen van eerder verdwaalde compagnieën vastgesteld van onder andere 1e, 9e, 11e en 17e Linie.

De Duitse troepen van AA25 stellen opnieuw vast dat de Belgische troepen hun stellingen hebben verlaten. Gent is een bezette stad.

14:30

Leiestelling nabij Bissegem. Eerste effectieve aanvallen en pogingen om de Leie over te steken te Bissegem. Een eerste bres ontstaat in de Leiestelling in de linies verdedigd door de 3 Infanteriedivisie (1e; 24e en 25e Linie). De 3e Infanteriedivisie wordt praktisch volledig buiten strijd gezet bij deze doorbraak en gaat voor de rest van de strijd totaal verloren. Ook op de scheiding van de 3e en de 1 Infanteriedivisie wordt nog een tweede bres geslagen over de Leie. Deze is beperkter maar men slaagt er toch ook niet in deze te dichten.

Situatie aan de Leiestelling ter hoogte van Bissegem 's avonds op 24-05-1940 (Bron: Mai 1940, La bataille de Belgique - M. Fouillien en J. Bouhon)

15u30

Gent. Het aantal Belgische krijgsgevangenen te Gent is ondertussen opgelopen tot rond de 8000 soldaten. Dat dit aantal nog zo sterk gestegen was, had ook veel te zien met de 24e linie die massaal bestond uit aanhangers van het V.N.V. Dit had eerder de Belgische soldaten al opgeroepen onder te duiken en zich over te geven aan de Duitse aanvallers. Voor degenen die zich definitief wouden overgeven aan de Duitsers was dit een ideale mogelijkheid.

Ondanks dit grote aantal krijgsgevangen soldaten werd de Duitse stadscommandatur nog op het matje geroepen. De continue stroom van vluchtelingen in zuidelijke richting vanuit Gent bleef aangroeien. Een van de belangrijkste bronnen hiervan waren allicht duizenden Belgische soldaten die ongemerkt probeerden zich uit de voeten te maken naar huis, weg van de oorlog. Velen hadden over hun legertenue wat gammele burgerkleding aangetrokken om zo te proberen de stad uit te geraken zonder in krijgsgevangenschap te landen. Hadden alle Belgische troepen die te Gent de strijd gestaakt hebben zich overgegeven, het aantal had allicht de 10.000 overschreden.

21u00

Leiestelling nabij Bissegem. De commandant van de 3e Infanteriedivisie geeft opdracht terug te trekken op de Mandel in plaats van de Leie omdat opnieuw terugwinnen van het verloren gebied voor zijn troepen niet meer mogelijk is.

Om deze eerste nieuwe nederlaag op te vangen krijgt de 10e Infanteriedivisie de opdracht een nieuwe verdedigingslijn op te werpen tussen Ledegem en Sint Eloois Winkel. Bijkomend wordt door onder andere de 24e Linie een bretelle opgetrokken van Heule naar Gullegem om de gemaakte bres te proberen isoleren.

Toch weet men voorlopig de Duitsers vast te pinnen op het veroverde stukje terrein aan de overkant van de Leie door hevige Belgische artilleriebeschietingen.

Langs het afleidingskanaal. Hier kent men enkele contacten maar geen enkel leidt voorlopig tot echte problemen. De zwaarste contacten waren te Balgerhoeke.

Tussen Menen en Ieper is omwille van de tweede kleinere geslagen bres over de Leie een beperkte bres geslagen tussen de Belgische en nog aanwezige Britse troepen. Er wordt echter stand gehouden door zeer harde weerstand van de 2e Cavaleriedivisie en de 6e en 10e Infantieriedivisie. De Belgen weten de lijn Ieper-Roeselare in handen te houden.

In de nacht van 25 op 26 mei begint men op de spoorlijn Ieper - Roeselare een antitankversperring op te richten door middel van 2000 goederenwagons.

Situatie op de ochtend van 26 mei 1940 uit België - Een officieel overzicht van de gebeurtenissen 1939-1940 - Ministerie van Buitenlandse zaken (1941). - p57.

Doordat de Britten hun laatste stellingen aansluitend met de Belgen tussen Menen en Wervik verlaten ontstaat er opnieuw een totaal onverdedigde zone die vrij gegeven wordt voor een Duitse doorbraak. Merkwaardig genoeg wordt het hiaat niet direct door de Duitse aanvallers benut. Deze blijven voorlopig hun volle kracht plaatsen op de eerder geslagen bres vanuit Bissegem richting Roeselare doorheen de stellingen van de 8e en de 9e Infanteriedivisie, langs het kanaal vanuit Ooigem naar Roeselare.

Situatie tussen Kortrijk en Wervik in de ochtend van 26/05/1940 door het wegtrekken van de Britten op het uiteinde van de Belgische stellingen langs de Leie (Bron: Mai 1940, La bataille de Belgique - M. Fouillien en J. Bouhon)

De verdediging van de IJzer was origineel in handen van de 15e Infanteriedivisie. Deze worden afgelost door totaal uitgeputte troepen. Men gaat zelfs hulptroepen (oudere troepen die origineel dienden voor hulptaken aan het hoofdleger) inschakelen. Deze troepen waren vaak zeer slecht tot zelfs origineel niet bewapend. Zij krijgen artilleriesteun met 75 mm kanonnen. Vanaf 9 uur in de ochtend worden opnieuw zoals in WO I de sluizen opengezet zodanig dat de streek van de IJzer en de IJperlee, zij het beperkter dan tijdens WOI, onder water komen te staan. Door de vele overstromingsgebieden die ondertussen reeds in Noord Frankrijk waren gecreëerd zijn de waterstanden echter zodanig laag dat ook dit plan maar zeer traag kan uitgevoerd worden. Wel worden de respectievelijke gronden hierdoor opnieuw totaal onbereidbaar met tanks. Alle bruggen over de IJzer zijn opnieuw voorzien van springladingen om ze in nood in de lucht te laten vliegen.

Ook de Duitse doorbraak langs de Leie te Deinze breidt uit. Alleen ter hoogte van Vinkt worden ze door een gezamenlijke actie van de 1e Divisie Ardeense Jagers, in combinatie met de 5e Infanteriedivisie deels teruggeslagen.

Situatie tussen Meigem en Deinze aan de Leie in de loop van 26/05/1940 (Bron: Mai 1940, La bataille de Belgique - M. Fouillien en J. Bouhon)

Ook ter hoogte van Adegem wordt via Eeklo een bres geslagen over het Schipdonkkanaal. Dit doorheen de stellingen van de 12e en 18e Infanteriedivisie.

Situatie aan het Schipdonkkanaal westkant van Eeklo waar de stellingen van 12e en 18 Infanteriedivisie het uiteindelijk ook begeven onder de Duitse druk in de loop van 26/05/1940 (Bron: Mai 1940, La bataille de Belgique - M. Fouillien en J. Bouhon)

Iets noordelijk naar de samenloop van Schipdonkkanaal en Leopoldkanaal ontstond vanaf de nooit totaal vernielde sasbrug van Balgerhoeke een doorbraak tussen de stellingen van de 18e en 17e Infanteriedivisie. Deze zone was trouwens aan de Belgische kant vrij sterk bebunkerd met oude Duitse WO I bunkers van de Hollandstellung. Deze werden bij het vertrek van de Belgen massaal door de Belgische genie opgeblazen om hergebruik in de toekomst door de nieuwe Duitse bezetters onmogelijk te maken. (Bron: Mai 1940, La bataille de Belgique - M. Fouillien en J. Bouhon)

Van Belgische kant zijn alle reserves behalve nog 2 regimenten Cyclisten opgebruikt. Deze bevinden zich op dat moment in de buurt van Maria-Aalter.

De doorbraak in Noord Frankrijk is niet meer te stoppen. Nu is ook de havenstad Calais gevallen en in Duitse handen. Ook de tot dan nog behouden Kanaal-lijn is ondertussen gevallen. De Duitse aanvaller is oppermachtig in het luchtruim wat de verdediging van stellingen ontzettend moeilijk maakt. Er vallen vele slachtoffers door bombardementen en beschietingen van stellingen uit de lucht.

Van Britse kant zet men alles op alles om zoveel mogelijk materiaal te recuperen naar Groot Brittannië vanuit Dunkerque.

Rond de middag meldt de Belgische militaire overheid aan Groot Brittannië en de Fransen geen reserves meer te hebben om nog bijkomende bressen te dichten. Ook zijn de troepen te vermoeid om nog een terugtocht tot achter de IJzer aan te kunnen. De Fransen beantwoorden deze noodkreet door hulp te geven door middel van twee zwak gemechaniseerde lichte divisies. De Britten verplaatsen 2 divisies die nog op reserve waren naar de meest noodzakelijke plaatsen.

Rond 18 uur komen de berichten binnen dat de Engelsen zich terugtrekken op de lijn Rijsel - Ieper.

Het Groot Hoofdkwartier van het Belgische Leger zal de ochtend nadien verhuizen naar Middelkerke.

Het Luikse fort van Tancrémont houdt nog altijd als enige stand.

De totale geallieerde situatie is hopeloos.

Bovenaan: Duitsers bewaken een colonne Belgische krijgsgevangenen. Mogelijks is deze foto van deze regio, voorlopig kan ik hem wel niet koppelen aan de exacte locatie. Midden Links: Gekapituleerde Belgische troepen kruisen een Duitse kolonne. Midden Rechts: een uitgebreide groep Belgische krijgsgevangenen. Onder: Gekapituleerde Belgsiche transmissietroepen. Let onderaan links op de mand met postduiven. (Foto's: Replica)

Ondanks de Belgische capitulatie, blijft ook het fort van Pepinster (Tancremont) weerstand bieden. Dit fort zal pas officieel op 29 mei 1940 de wapens neerleggen aan de Duitse bezetter.

Te Kwatrecht worden opnieuw in een weide Belgische gevangen genomen soldaten samengebracht in een weide. Hier verbleven ze nog een tweetal dagen. Rond 30 of 31 mei gingen ze opnieuw op transport richting Moerbeke waar een groot Duitse krijgsgevangenenkamp was ingericht. Van hieruit zouden ze dan verder getransporteerd worden naar krijgsgevangenenkampen in Duitsland.

Er spelen zich rampzalige scenario's af om Dunkerque zo lang mogelijk uit Duitse handen te houden. De stad zelf wordt hierbij letterlijk tot een ruïne herleid. (Oude foto's: Collectie Nels)

De Britten hadden voor deze terugtrekking van eigen ingesloten troepen letterlijk alles opgeëist dat kon varen. Zo werden vrachtschepen, vissersboten en zelfs het koninklijke schip op de Thames ingezet om ingesloten soldaten opnieuw het kanaal over te zetten.

Bovenste 2 foto's: Replica, de rest, collectie Nels.

Voor Frankrijk betekent deze terugtocht het verder zetten van een 46 dagen durende veldtocht die net zoals de Belgische een opeenvolging zal zijn van steeds maar terugtrekken. De Franse veldtocht zal net zoals de Belgische volledig eindigen op 25 juni 1940 met het afkondigen van een Franse onvoorwaardelijke overgave.

Eigenlijk dient men toch wel respect op te brengen tot wat het Belgische legertje hier verwezenlijkte. Uiteindelijk wist het Belgische leger op zijn beperkte grondgebied 18 dagen te weerstaan aan een overmacht van een sterk georganiseerd Duitse leger. Dit was even lang dan het Poolse Leger dat ook 18 dagen stand hield. De Nederlanders staakten de weerstand reeds na 4 dagen. Joegoeslavië staakte de strijd reeds na 12 dagen. Uiteindelijk zou het Franse leger het nog amper bijkomend 17 dagen volhouden na de Belgische capitulatie.