Chronologisch verloop van de 18 daagse veldtocht aan het bruggenhoofd Gent.

Geleidelijk aan komen de Belgische troepen toe en worden de nieuwe stellingen aan TPG ingenomen.

• De Bouw van Bruggenhoofd Gent.
• De Structuur van Bruggenhoofd Gent.
• Een nadere blik op de technische kant van de bouw van de bunkers.
• Beschrijving van de binnenkant van de bunkers en hun bewapening.
• Camouflage van de bunkers.
• Enkele opmerkingen en tekortkomingen aan dit bruggenhoofd.
• De Achttiendaagse Veldtocht zoals beleefd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Vrijdag 10 mei 1940: De Duitse inval in België
  • Zaterdag 11 mei 1940: Beperken schade aan Albertkanaal
  • Zondag 12 mei 1940: Terugtrekken op de lijn Antwerpen - Givet
  • Maandag 13 mei 1940: Terugtrekken op de lijn Antwerpen - Givet
  • Dinsdag 14 mei 1940: Opstellen op de lijn Antwerpen - Givet
  • Woensdag 15 mei 1940: Verdediging van de lijn Antwerpen - Givet
  • Donderdag 16 mei 1940: Opdracht terugtrekken op Scheldestelling
  • Vrijdag 17 mei 1940: Aankomst troepen op Scheldestelling, oa TPG
  • Zaterdag 18 mei 1940: Opbouw Scheldestelling, oa TPG.
  • Zondag 19 mei 1940: Vertragingsopdrachten aan de Dender.
  • Maandag 20 mei 1940: Eerste dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Dinsdag 21 mei 1940: Tweede dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Woensdag 22 mei 1940: Derde dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: Het verlaten van Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: Algemene beelden bij de val van TPG.
  • Donderdag 23 mei 1940: De val van Gent.
  • Vrijdag 24 mei 1940: De val van het kanaal Gent-Terneuzen
  • Zaterdag 25 mei 1940: De slag om de Leie
  • Zondag 26 mei 1940: De slag om de Leie
  • Maandag 27 mei 1940: Val van de Leiestelling
  • Dinsdag 28 mei 1940: De Belgische kapitulatie
  • De rest van de veldtocht tot de val van Dunkerque.
  • Lijst van gesneuvelde Belgische soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
  • Lijst van Belgische gesneuvelden tijdens de 18 daagse veldtocht.
  • Lijst van gesneuvelde Duitse soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
• Het lot van Bruggenhoofd Gent na drie dagen strijd.

Vrijdag 17 mei 1940

18 daagse veldtocht Algemeen.

Nederland. Hier vallen nu ook de laatste eilanden. Het Franse Leger wordt terug geduwd tot in Vlissingen. De Franse troepen doen er alles aan om zo weinig mogelijk troepen laten verloren te gaan in de Nederlandse capitulatie.

Door de capitulatie van Holland en Zeeland wordt de druk op de Belgisch-Engelse troepen in het noorden van het land steeds groter. Antwerpen loopt groot risico omsingeld te geraken. Het Duitse 18e Leger komt hier namelijk volledig vrij.

Frans Belgische Grens. Frankrijk sluit zijn grenzen voor vluchtelingen omdat er teveel opstoppingen ontstaan door eindeloze kolonnes vluchtelingen en deze de voor hen noodzakelijke troepenbewegingen te sterk verstoren.

België algemeen. Mechelen wordt ontruimd, net als de bunkers en stellingen langs de Dijle. De Britten geven Leuven en Brussel op. Naast de 3 Luikse forten die de dag voordien reeds vielen, vallen vandaag in het Luikse ook nog de forten van Chaudfontaine en Embourg.

Duitse Artillerie neemt Britse stellingen onder vuur nabij Leuven. (Foto: Boek Mei 1940 - Peter Taghon)

Kort nadien zou ook de Duitse vlucht richting Schelde vrij snel algemeen in gang schieten. Hierbij werden ze wel nog altijd gestoord door hier en daar nog gesloten anti-tankhindernissen die dan wel vlotter te saboteren en open te maken waren omdat ze niet meer werden verdedigd.

Op de eerste foto zie je soldaten de hindernissen nog verbreken. Op de 2e foto wordt er al vlot doorgereden. (Foto's: Boeken Mei 1940 - Peter Taghon)

Kanaal Willebroek. Aan dit kanaal dient bij het terugtrekken van de Belgische troepen meermaals vastgesteld dat de Duitse voorhoedes zeer kort op de laatste Belgische terugtrekkende troepen volgen. Meermaals komt het tot confrontaties en krijgen de terugtrekkende troepen amper tijd om even tussendoor te bekomen van hun terugtocht op de Scheldestelling.

(Foto Ardeense jagers op oefening. Achter hen enkele T13 tanks - Replica)

Aalst. Naarmate de berichten binnen komen dat de Duitsers ondertussen toch wel heel kort nabij beginnen te komen, proberen ook degenen die de stad voorheen nog niet hadden verlaten, dit nu toch ook te doen. Letterlijk alles dat kan rijden wordt gebruikt. Dit gaat van vrachtauto's, personenwagens, karren getrokken door paarden of vee tot handkarren en zelfs kruiwagens.

Burgerbevolking die niet van plan is te vluchten, is bezig schuilplaatsen in te richten in kelders om aan mogelijk oorlogsgeweld te proberen weerstaan. Soms worden kelders van extra uitgangen voorzien om in nood toch nog deze kelders te kunnen verlaten. Soms was dit niet meer dan een geslagen verbinding tussen onderlinge kelders van verschillende woningen.

Engelse troepen die mee instaan voor de tijdelijke verdediging van de stad Aalst achter de Dender, beginnen verdedigingslinies aan te leggen. Ze sluiten hierbij aan op de stellingen die zullen ingenomen worden door de Ardeense Jagers.

Ondertussen passeren massa's Belgische troepen die terugtrekken op Bruggenhoofd Gent.

Bruggenhoofd Gent Algemeen. In de loop van de dag ontruimen de Fransen hun stellingen langs het kanaal Gent-Terneuzen. De Franse troepen geven alles behalve een strijdlustige indruk. In de buurt van Oudenaarde zijn Britse troepen bezig zich langs de oevers van de Schelde in te graven.

De 4e I.D. (7e, 11e en 15e Linie, 8e Artillerie, 4e Bat Genie, 4e Bat TTR en het Eskadron wielrijders van de 4e ID) dient ter hoogte van Bruggenhoofd Gent veldversterkingen aan te leggen.

02:00

St Denijs Westrem. Het Belgische algemeen hoofdkwartier wordt verlegd van Breendonk naar St. Denijs Westrem in het gesticht St. Camillius. Rond dit uur komt de legerleiding toe op zijn nieuwe stek.

03:00

Oordegem. Aankomst van de 8e Artillerie, die de vorige dag om 16 uur in de namiddag aangezet was, in deze richting.

03:30

Bruggenhoofd Gent Algemeen. De 6e Linie krijgt ’s morgens vroeg de opdracht zijn posities te gaan innemen aan het bruggenhoofd Gent in de hun toegewezen sectoren.

Melle. Het 2e bataljon van de 11e Linie krijgt opdracht heel dringend hun stellingen te betrekken. Er zijn echter nog geen sleutels van de bijhorende bunkers zodat deze nog niet ingericht kunnen worden.

's Ochtends

Aan het Zeekanaal te Humbeek. Na een eerste nachtmars hebben de eenheden van de 2e ID hun eerste tussenstop bereikt. De 5e Linie bevindt zich op dat moment te Humbeek achter het kanaal van Willebroek. De 6e Linie kantoneert te Nieuwenrode. De 28e Linie ten westen van Humbeek en Beigem. De 12e Genie en de 2e Artillerie verblijven te Wolvertem. Het 2e TTR verblijft te Lede maar wordt door de divisiecommandant van de Ardeense Jagers doorgestuurd naar Smetlede.

12:00

Bruggenhoofd Gent - Melle en Kwatrecht. De sleutels van de bunkers komen aan in de sector en men kan inspecteren welke wapens nodig zijn om alle bunkers te kunnen bezetten en bewapenen. Weet dat geen enkele bunker vooraf voorzien was van wapens. Het is altijd de bedoeling geweest deze in geval van gebruik in te richten met de wapens van de eenheden die ze dienden te bezetten.

14:00

Brussel. Van vrij vroeg bij de aanvang van de Duitse veldtocht op Belgisch grondgebied was van Belgische kant aangegeven naar Duitsland Brussel als open stad te verklaren. Dit hield in dat er in en rond Brussel niet specifiek zou gevochten worden. Dit om te vermijden dat de hoofdstad letterlijk tot puin zou worden herleid. Dit werd van Duitse kant vrij goed gerespecteerd en leidde zelfs tot een conflict omdat Britse troepen bij het doortrekken op de KW-linie wel gebruik maakten van wegen doorheen de hoofdstad, wat op zijn beurt weer leidde tot Duitse dreigementen Brussel niet te zullen sparen als de Britten dit zouden blijven doen.

Rond dit tijdstip verschijnen kort na het opblazen van de brug over het Zeekanaal in Laken door Britse troepen aan de overzijde de eerste Duitse troepen.

13:45

Bruggenhoofd Gent Algemeen. Bij de terugtocht aan het Albertkanaal heeft de 4e Infanteriedivisie (7e, 11e en 15e Linie, 8e Artillerie, 4e Bat Genie, 4e Bat TTR en het Eskadron wielrijders van de 4e ID) heel wat zwaarder materieel moeten achterlaten. Zo zijn er maar 24 C47-kannonnen, 20 zware MI en 103 lichtere FM kunnen gerecupereerd worden. Hierdoor is er zelfs onvoldoende bewapening om alle voorziene bunkers te kunnen bezetten. Bepaalde elementen van de 4e Infanteriedivisie worden dan ook ingedeeld bij andere compagnieën en doorgestuurd naar Nevele en Ruislede. Er worden vervangende eenheden gezocht om de nog niet bezette posities in te nemen.

De 15e Linie heeft alle 76mm-mortieren ter plaatse aan het Albertkanaal vernield omdat ze te zwaar waren om mee te transporteren en vooral omdat ze niet in de handen van de Duitsers zouden vallen.

14:00

Vurste - Semmerzake. In het luchtruim boven Vurste en Semmerzake doet zich een luchtgevecht voor tussen een Duitse Messerschmitt van het Duitse I/JG 20 "20e Jagdgeschwader 1e Groep" en een Franse Curtiss van het Franse GC I/4 "4e Groupement de Chasse 1e Groep". Hierbij haalt de Franse jager de Duitse Messerschmitt uit de lucht waarna deze neerstort in de velden tussen Semmerzake en de Schelde. De Duitse piloot Uffz Wilhelm Otterbeck overleefde zijn noodlanding en werd krijgsgevangen genomen door de Belgen.

Hierboven 3 foto's van deze neergestorte Messerschmitt zoals hij die dagen in het veld te Semmerzake te vinden was tussen de Grotenbroekstraat en de Schelde. (Oude foto's: Collectie Peter Taghon)

De rode stipt duidt de vermoedelijke locatie aan. Dit is gelegen langs een nog altijd bestaande onverharde wegel vertrekkend vanaf de Grenadierslaan. Hij moet gelegen hebben net voorbij een korte knik in deze wegel. Het toestel lag met zijn voorzijde in noordelijke richting naar de Grenadierslaan. Op de bovenste foto kan men vrij goed enkele boerderijgebouwen herkennen in de bocht van de Grotenbroekstraat voor de aansluiting bij de Grenadierslaan. Op de tweede foto ziet men eveneens nog bebouwing langs dezelfde Grotenbroekstraat maar deze is wel niet echt meer te koppelen in detail. De 3e foto toont totaal geen gebouwen wat logisch is omdat men in dat geval kijkt in de richting van de Schelde.

15:00

Uitgeschakelde Renault-tank te Kapelle op den Bos (Foto: Boek Mei 1940 - Peter Taghon)

16:00

Zeekanaal te Humbeek. Door een misverstand waren nabij het kanaal te Humbeek geen wachtposten uitgezet door de 3e Ardeense Jagers die dit origineel dienden te doen. Deze hadden deze bewakingsposten niet weten te bereiken door omstandigheden. Hierdoor lagen de soldaten van de 5e Linie uiteindelijk onbewaakt naar het kanaal toe in rustkantonnement te Humbeek.

Een stuk pantserafweer moest geplaatst worden bij de bunker D21. Deze bunker was een mitrailleurbunker die wat achteruit was gelegen ten opzichte van een bestaande huizenrij, richting spoorwegviaduct. De schietgaten keken uit op de weg komende uit de huidige industriezone Neerhonderd.

Links een oude foto van reeds na de meidagen '40 van deze bunker D21 te Kwatrecht. Rechts dezelfde locatie anno 2020 met nog weinig herkenningspunten buiten de kale gevel die nog altijd een reclamepaneel bevat. De bunker D21 zelf is al gesloopt van in de jaren '80. De huizenrij achter de bunker is tijdens de meidagen komen af te branden zoals hier duidelijk te zien. (Foto: Replica) -

De 11e Linie houdt patrouilles tussen Kwatrecht en Betsberg.

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele. Het 2e Bataljon van de 15e Linie stelt drie compagnies op aan de kruising van Wettersesteenweg met Geraardsbergsesteenweg te Oosterzele, versterkt door twee mobiele C47 kanonnen.

Bruggenhoofd Gent - Landskouter. Het 3e Bataljon van de 15e Linie stelt zich op op de zuidelijke rand van Landskouter en Gijzenzele, eveneens versterkt met drie C47 kanonnen..

Bruggenhoofd Gent - Melle. Het 4e Bataljon van de 15e Linie stelt zich op in 2e lijn ter hoogte van de Potaardewijk. De ganse dag door werkt de 15e Linie verder om al zijn stellingen in orde te krijgen. Deze geraken uiteindelijk pas ’s avonds op punt.

Bruggenhoofd Gent - Semmerzake. De commandant van het 1e Bataljon van de 7e Linie moet hulp inroepen van de plaatselijke burgemeester om alle bunkers terug te vinden in zijn sector.

Men is verplicht sommige stellingen voor twee mitrailleurs te bezetten met één enkele mitrailleur bij gebrek aan voldoende bewapening. Grote opluchting als men een vast opgesteld C47-kanon ontdekt in de bunker met twee verdiepingen Se9, inclusief een aanzienlijke voorraad munitie.

Bruggenhoofd Gent - Bottelare. Hier wordt een anti-tank sector uitgebouwd. Een peloton met twee T13-tanks zal er eveneens de 11e Linie vervoegen.

15:00

Bruggenhoofd Gent Algemeen. Mannen van de 6e Compagnie van de 10e T.A.A. worden doorgestuurd naar Melle vanwaar zij praktisch onmiddellijk verder doorgestuurd worden naar Zedelgem. T.A.A. waren hulptroepen van het leger die vooral werden ingezet om veldwerk uit te voeren.

Bruggenhoofd Gent - Moortsele. Op de Asselkouter stellen soldaten van de 15e Linie hun wapens op in de bunkers.

Aan de Dender - Gijzegem. De bataljons van de 5e Linie trekken verder richting Kwatrecht vanuit hun rustkantonnement te Gijzegem.

18:00

Bruggenhoofd Gent - Nazareth. Aankomst van de 2e Divisie Ardeense Jagers (4e, 5e en 6e Reg Ardeense Jagers, 12e Artillerie, 19e Bat Genie en 20e Comp TTR). Deze waren ondertussen al zonder oponthoud 3 dagen onderweg naar de Scheldestelling, komende van de regio van de Naamse forten. Deze eenheden waren dus dringend aan rust toe. Bij deze tocht waren de infanterie-eenheden ongeveer 1/3 van hun manschappen, bewapening, munitie en materiaal kwijt geraakt. De artillerie-eenheden waren nog intact en volledig.

Bruggenhoofd Gent - Schelderode en Merelbeke. Aankomst van de 8e Artillerie. Ze nemen hun kantonnement in aan het Kwenenbos. Er zal artillerie worden opgesteld aan de school "Den Berg" en in de buurt van 't Egyptessenplein op grondgebied Merelbeke. Er wordt ook nog geschut opgesteld te Bottelare en te Lemberge.

20:00

Bavegem. De 4e compagnie van het 31e Bataljon Genie is aangekomen vanuit Opwijk.

21:15

Aalst aan de Dender. Het 1e Bataljon van de 3e Ardeense Jagers bouwt zijn stellingen op nabij de Zeebergbrug die de overgang maakt van de steenweg Brussel - Gent over de Dender. De 1e Compagnie barricadeert onder andere de locale wegen en bezet de meer oostelijk gelegen electriciteitscentrale alsook de brouwerij van Zeeberg westelijk van dezelfde brug.

Het 3e Bataljon van de 3e Ardeense Jagers bezet de zone rond het station van Aalst met de bijhorende toegangswegen naar de Dender toe. Ook de Pierre Corneliskaai (nog aan de vijandelijke zijde van de Dender dus, wordt voorlopig nog door hen bezet.

Het 2e Bataljon van de 3e Ardeense Jagers komt dan opnieuw aansluitend met de stad Aalst richting Dendermonde te liggen achter de Dender en sluit zo aan bij de andere Regimenten van de Ardeense Jagers die de Dender mee verdedigen tot in Dendermonde.

Het verdere vervolg van de Dender vanaf de Zeebergbrug voorbij de stellingen van het 1e Bataljon van de 3e Ardeense Jagers wordt bezet door de Engelsen tot nabij Ninove langs de zuidelijke Denderoever.

22:00

Bruggenhoofd Gent - Zwijnaarde. De 24e Artillerie krijgt opdracht zich nu definitief te verplaatsen naar de regio Merelbeke om van daaruit artilleriesteun te kunnen bieden op de voorlijnen van Bruggenhoofd Gent waar hevige strijd verwacht wordt de komende dagen.

23:00

Specifieke extern gebruikte bronnen:

• Een officieel overzicht van de gebeurtenissen 1939-1940 - Uitgegeven door Ministerie Buitenlandse zaken België te Londen in 1941
• Mai 1940 - La Bataille de Belgique - M. Fouillien et J. Bouhon
• Oorlogskroniek der stad Aalst - De tweede maal - A. Van Der Heyden (1976)
• Mei 1940 - De 18-daagse veldtocht - Peter Taghon (1989)
• Mei 1940 - De 18-daagse veldtocht in woord en beeld - Peter Taghon (2010)