Chronologisch verloop van de 18 daagse veldtocht aan het bruggenhoofd Gent.

Wat u hieronder chronologisch kunt lezen is een samenvatting van verslagen van de strijd en de voorbereidingen die plaats vonden aan Bruggenhoofd Gent tijdens de achttiendaagse veldtocht. Het is een samenraapsel van allerhande bestaande geschriften over de strijd. Onlogische opvolgingen werden er zoveel mogelijk uitgehaald want dezelfde verhalen afkomstig van verschillende bronnen bleken vaak tegenstrijdigheden te bevatten.

Op 15 mei 1940 proberen de Belgen en de geallieerden hun stellingen aan de lijn Antwerpen - Givet (die onder andere de KW-linie bevat) te verdedigen. De zwakke schakel zal ondertussen echter de kapitulatie van Nederland zijn maar vooral de zware doorbraak in Noord Frankrijk van de Duitse troepen.

• De Bouw van Bruggenhoofd Gent.
  • De Belgische fortificatiepolitiek voor WO II
  • Bruggenhoofd Gent als Fortengordel.
  • Korte beschrijving van het Belgisch leger voor mei 1940.
  • Korte beschrijving van het Duitse leger voor mei 1940.
  • Overzicht van de Belgische fortificaties voor mei 1940.
• De Structuur van Bruggenhoofd Gent.
• Een nadere blik op de technische kant van de bouw van de bunkers.
• Beschrijving van de binnenkant van de bunkers en hun bewapening.
• De nooit definitief geplaatste anti-tankhindernissen
• Camouflage van de bunkers.
• Enkele opmerkingen en tekortkomingen aan dit bruggenhoofd.
• De Achttiendaagse Veldtocht zoals beleefd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Vrijdag 10 mei 1940: De Duitse inval in België
  • Zaterdag 11 mei 1940: Beperken schade aan Albertkanaal
  • Zondag 12 mei 1940: Terugtrekken op de lijn Antwerpen - Givet
  • Maandag 13 mei 1940: Terugtrekken op de lijn Antwerpen - Givet
  • Dinsdag 14 mei 1940: Opstellen op de lijn Antwerpen - Givet
  • Woensdag 15 mei 1940: Verdediging van de lijn Antwerpen - Givet
  • Donderdag 16 mei 1940: Opdracht terugtrekken op Scheldestelling
  • Vrijdag 17 mei 1940: Aankomst troepen op Scheldestelling, oa TPG
  • Zaterdag 18 mei 1940: Opbouw en organisatie rondom het Bruggenhoofd.
  • Zondag 19 mei 1940: Vertragingsopdrachten aan de Dender.
  • Maandag 20 mei 1940: Eerste dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Dinsdag 21 mei 1940: Tweede dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Woensdag 22 mei 1940: Derde dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: Het verlaten van Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: Algemene beelden bij de val van TPG.
  • Donderdag 23 mei 1940: De val van Gent.
  • Vrijdag 24 mei 1940: De val van het kanaal Gent-Terneuzen
  • Zaterdag 25 mei 1940: De slag om de Leie
  • Zondag 26 mei 1940: De slag om de Leie
  • Maandag 27 mei 1940: Val van de Leiestelling
  • Dinsdag 28 mei 1940: De Belgische kapitulatie
  • De rest van de veldtocht tot de val van Dunkerque.
  • Lijst van gesneuvelde Belgische soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
  • Lijst van Belgische gesneuvelden tijdens de 18 daagse veldtocht.
  • Lijst van gesneuvelde Duitse soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
• Het lot van Bruggenhoofd Gent na drie dagen strijd.

Woensdag 15 mei 1940

Nederland. Ondanks dat de Nederlandse troepen vrij hevig weerstand boden, was hun verdedigingsstelsel reeds zo zwaar beschadigd dat effectief weerstand bieden op de duur niet meer mogelijk was. Door hevige weerstand te Venlo, resulteert dit in een uiterst zwaar bombardement uit de lucht op Rotterdam waarbij zeker 900 Nederlanderse, hoofdzakelijk burgers om het leven komen. Dit is ook meteen de oorzaak van de Nederlandse kapitulatie. Op 15 mei 1940 legt het Nederlandse leger officieel de wapens neer. Enkel in de buurt van de eilanden weigeren bepaalde Nederlandse eenheden dit bevel op te volgen.

Door deze Nederlandse kapitulatie komt het volledige Duitse 18e Leger vrij waardoor ook dit zich volledig op de stellingen van het Belgische leger zal richten vanuit Nederland komende. Bijkomend zal het Franse 7e Leger ook worden teruggetrokken om proberen de doorbraak in Noord-Frankrijk te stuiten. Hierdoor begint opnieuw een zware troepenverplaatsing doorheen België van Franse troepen, ditmaal in zuidelijke richting.

's Ochtends.

KW linie - Leuven. Ondanks dat de situatie aan de KW-linie vrij goed onder controle bleek te zijn, ontstaat bij eerste zware Duitse aanvallen ter hoogte van Leuven een zware bres in de zone gecontroleerd door het Britse Expeditieleger onder leiding van Generaal Montgomery. De Duitsers weten ongeveer 3 kilometer diep door te dringen in de door hen bezette zone. Tegen de avond zouden dezelfde Britse troepen het verloren terrein echter weten terug te winnen op de Duitsers en op die manier de schade herstellen.

Schets van de situatie te Leuven op 15 mei 1940 : Boek Mai 1940 - La Bataille de Belgique - M. Fouillien et J. Bouhon

Schets van de situatie van het 9e Franse Leger op 15 mei 1940 in het Noorden van Frankrijk: Boek Mai 1940 - La Bataille de Belgique - M. Fouillien et J. Bouhon

Lijn Waver - Gembloux - Namen, nabij Ernage. De gevechten tussen Franse Marokaanse Tirrailleurs en de Duitse Pantsers verhevigen opnieuw. Het 7ieme Rigiment Tirailleurs Marocains dient vandaag door de hevig druk wel degelijk Ernage aan de Duitse pantsers te laten.

Er volgt een bijkomende uitval richting Cortil Noirmont en Gembloux. Het 1iere Regiment Tirailleurs Marocains weet opnieuw stand te houden te Gembloux maar leidt hierbij zware verliezen. Voorlopig blijft de Duitse winst beperkt tot Ernage.

Ondanks de hevige weerstand van deze Marokaanse Franse eenheden, liep de dodentol zeer hoog op. Links zien we een Duitse tank doorrijden met daarop reeds een aantal gevangengenomen (mogelijks gewond geraakte) Marokaanse tirailleurs. Rechts eveneens zich overgevende Marokaanse gevangengenomen soldaten. Merk op dat ze hun handen in hun nek leggen in plaats van hun armen omhoog te steken. (Foto's Boek Mei 1940 - Peter Taghon)

06:30

Regio Luik. Ondanks het Duitse oprukken tot voorbij Luik, blijven de Luikse forten halsstarrig stand houden.

Strombeek - Bever. In de ochtend krijgt het commando van de 8e Artillerie dat reeds zwaar aan het terugtrekken is vanaf het Albertkanaal, de opdracht zich in de richting van Gent te begeven. Men heeft intern op dat moment weet van zeker 1 gesneuvelde, enkele onderofficieren zijn vermist net zoals een tiental soldaten. Meest waarschijnlijk zijn ze gevangen genomen. Daarnaast ontbreken er al zeker een zestal paarden en 3 transportkarren. Er zijn nog nauwelijks degelijke fietsen ter beschikking.

Regio Schelde. De constante stroom van Britse troepen die oostwaarts trekken is gestopt en de troepenbeweging heeft zich omgezet in Britse troepen die zich beginnen in te graven achter de Schelde.

Gent. Franse troepen zorgen reeds van 's morgens vroeg voor grote drukte op de wegen. Dit zijn terugtrekkende gedeeltes van het Franse 7e Leger dat door de capitulatie van Nederland, eveneens gedwongen worden terug te trekken. Zij trekken terug richting Maubeuge om daar het zwaar geteisterde Franse 9e Leger te versterken. Een gedeelte van deze Franse troepen neemt stelling langs het kanaal Gent-Terneuzen, van Gent tot Zelzate. Een ander gedeelte ging ten zuiden van Gent, te Gavere in stelling. Door de capitulatie van Nederland kan het Duitse 18e leger zijn aanvalskracht ten volle op het Noorden van België richten.

Bruggenhoofd Gent. De 11e Linie is aangekomen te Melle waar ze in eerste instantie posities dienen te bezetten tussen de Schelde te Kwatrecht en de Geraardsbergsesteenweg (rand Betsberg) te Oosterzele. De 15e Linie zou doortrekken richting Bottelare en de sector Oosterzele tot Munte bezetten.

Schelde tussen Melle en Dendermonde. Belgische genietroepen krijgen de opdracht de voorbereidingen te starten voor het opblazen van de Scheldebruggen tussen Dendermonde en Melle. Dit is een onderdeel van de opdracht van het Belgische leger, terug te trekken op de Scheldestelling met onder andere Bruggenhoofd Gent.

08:30

Aan de Maas, Franse tegenaanval. De meeste voorziene Franse tanks zijn wel aangekomen op de locatie om de aanval in te zetten richting Dinant. Helaas is er nog amper communicatie onderling en is er amper bevoorrading van brandstof zodat sommigen de aanval dienen in te zetten met zo goed als lege brandstoftanks.

Er volgt vrij kort na dit tijdstip een eerste confrontatie tussen Franse en Duitse tanks nabij Anhée. Het betreffen Franse tanks van het 26e en 28e Batallion de Char de Combat en de eerste Duitse pantsers van de 7e Duitse Pantserdivisie, meer specifiek hun voorhoede die gevormd werd door het 25e Pantser Regiment. De Fransen weten een aantal Duitse pantsers uit te schakelen. Er wordt echter van Duitse kant vrij snel zware Artillerie in stelling gebracht en de Duitsers maken een omsingelende beweging rond de Franse aanvallers. Hierdoor worden de logge Franse tanks ingesloten en één voor één, vaak stilstaand door brandstofgebrek, uitgeschakeld.

Een zeer unieke echte actiefoto van de tankslag die hier plaats vond. De foto werd trouwens origineel genomen midden het strijdterrein door een Duitse soldaat. Van Duitse kant had je namelijk enerzijds specifiek fotografische ploegen maar ook heel wat soldaten hadden eigen fototoestellen bij zich, iets dat aan geallieerde kant amper bestond en bv aan Belgische kant zelfs verboden was. (Foto: Boek Mei 1940 - Peter Taghon)

Namiddag

Lijn Waver - Gembloux - Namen, nabij Ernage. Er gebeurt een Franse tegenaanval om de Duitse Pantserdivisies die beperkt rond Ernage waren doorgebroken terug te duwen. Dit gebeurt door het Franse 35ieme Battallion de Char de Combat met nog amper 6 zwarte Renault B-tanks en het 7ieme Regiment de Tirailleurs Marocains. Hun tegenaanval bloedt echter tegen de avond dood.

De Fransen kunnen hier over een overwinning spreken maar de betaalde tol aan materiaal en manschappen is zeer hoog.

16:00

Hoofdstelling Antwerpen - Namen. De Belgische legerleiding beslist dat omwille van de doorbraak van de Duitsers te Sedan, het onmogelijk wordt de stelling Antwerpen - Namen te blijven verdedigen. Er wordt beslist terug te trekken en een nieuwe verdedigingslijn te voorzien. Dit wordt het Reduit National achter de Schelde dat ook onder andere Bruggenhoofd Gent bevat. Dit is een noodzakelijke beslissing wil men niet het risico lopen aan de stelling Antwerpen - Namen omsingeld geraken. Ook dient men er rekening mee te houden dat de druk op deze stelling ook uit het noorden zeer groot wordt door de vele vrijgekomen Duitse troepen nadat Nederland heeft gecapituleerd.

Hierbij weet de 3e Compagnie nabij Denée Duitse infanterie te treffen. Ze vallen deze prompt aan maar komen hierbij zelf onder het vuur van hun bijhorende Artilerie en Anti-tankgeschut te zitten. De Franse 3e Compagnie gaat hierbij volledig verloren. Bij deze 3e Compagnie worden op enkele minuten 9 zware tanks uitgeschakeld. Er sneuvelen ook 16 soldaten die de tanks bedienden.

Enkel de 1e Compagnie van het 37e Batallion de Char de Combat weet dit slachtveld te ontkomen met 8 zware Renault B-tanks in de richting van Beaumont.

17:30

Franse tegenaanval aan de Maas. Rond dit tijdstip dient ook de 28e Batallion de Char de Combat zich terug te trekken. Het beschikt op dat moment nog amper over een 2 tal zware Renault Char B-tanks. Het 26e Batallion de Char de Combat beschikt dan nog enkel over een 25 tal lichtere Hotchkisstanks en heeft dus ook zware verliezen geleden. Daarmee valt in feite de volledige Franse aanval stil en probeert men wat men nog heeft te onttrekken aan verdere verliezen.

Hierboven een schets van hoe het Reduit National er origineel allicht ongeveer moet hebben uitgezien. Correcte schetsen heb ik er nog nooit van teruggevonden, enkel hoogstens wat vrij summiere beschrijvingen. Het Reduit (volle rode lijn) volgde de Schelde van Antwerpen tot in Kwatrecht. Omdat echter Nederland al veel vroeger viel dan verwacht, kon men ook de zone tussen Schelde en het kanaal Gent - Terneuzen hier niet meer controleren zoals men wilde en werd ook al het kanaal Gent - Terneuzen binnen dit concept mee opgenomen (rode stippellijn). Om Gent (de kunststad) niet centraal in het front te steken werd dit omzeild door een 8 tal kilometer zuidelijk ervan een bunkerlijn Bruggenhoofd Gent (Tête de Pont de Gand) uit te werken (groene lijn). De Scheldestelling liep dan van Semmerzake - Eke verder richting Oudenaarde. Er was dus nog een gedeelte van Bruggenhoofd Gent, tussen Schelde en Leie dat eigenlijk niet mee benut werd. De Schelde werd zo gevolgd om dan met kanalen af te wijken richting Roeselare om aan de kust uit te komen in Nieuwpoort. De zone aftakkend vanaf de Schelde richting Nieuwpoort is zeer onduidelijk en amper informatie van terug te vinden.

Stellingen Albertkanaal. De 4e Infanteriedivisie krijgt zware klappen tijdens de verdediging van het Albertkanaal en krijgt opdracht zich volledig terug te trekken naar Bruggenhoofd Gent tussen Beneden- en Bovenschelde, na hergroepering te Vilvoorde. Deze terugtocht gebeurt gelukkig voor de reeds vermoeide troepen in vrachtwagens en bussen.

Vesting Namen. Ook deze regio wordt door zowel de Belgische 7e Legerkorps (13e, 19e en 21e Line alsook de 4e, 5e en 6e Ardeense Jagers) als de tussen Samber en Maas verslagen Fransen verlaten. Enkel de Naamse forten zullen ook hier net zoals in Luik onafhankelijk stand proberen houden en de oprukkende Duitsers vertragen en hinderen.

De Belgische eenheden zullen meteen doorgestuurd worden in de richting van Charleroi net als de Fransen die zullen doortrekken tot het kanaal Brussel-Charleroi. Zowel deze Belgische eenheden als de Franse eenheden zullen op die wijze doortrekken tot op de Schelde. Deze tocht zal voor beiden zeer hectisch verlopen via overvolle wegen die bijkomend voortdurend uit de lucht worden aangevallen indien de Duitsers er in slagen hun bewegingen te spotten. .

Specifieke extern gebruikte bronnen:

• Een officieel overzicht van de gebeurtenissen 1939-1940 - Uitgegeven door Ministerie Buitenlandse zaken België te Londen in 1941
• De Veldtocht van Mei 1940 - Historische dienst van het Leger - kaartenboek - (1945)
• Mai 1940 - La Bataille de Belgique - M. Fouillien et J. Bouhon
• Mei 1940 - De 18-daagse veldtocht - Peter Taghon (1989)
• Mei 1940 - De 18-daagse veldtocht in woord en beeld - Peter Taghon (2010)