Bunkernummer |
|
Oud Bunkernummer |
|
Lokatie |
|
Toegankelijkheid |
Niet meer van toepassing. Bunker is gesloopt |
|
Aantal kamers |
2 achteraan verbonden kamers en een sas
|
|
Aantal schietgaten |
|
Type geschut |
|
Bijhorende vuurrichting |
|
Korte beschrijving van de bunker
|
- Uitwendige kenmerken.
- De bunkerhoeken waren afgewerkt met baksteen en het geheel was gecementeerd met een klein baksteenmotief.
- Al het houtwerk was standaard uitgevoerd in Noors rood dennenhout tenzij anders vermeld.
- Het enige schietgat zat verborgen achter een nepraam.
- Dit zou origineel verborgen hebben gezeten achter houten luiken in Noors rood dennenhout, openend in 2 richtingen, elk 0.50m x 1,40m (BxH). Op deze houten luiken waren bijkomend nog eens valse houten raamprofielen gekleefd om het geheel nog meer expliciet het uitzicht van een echt raam te geven. Toch had bij deze bunker het nepraam rondom het schietgaten geen randen, het raam zat ook niet dieper uitgewerkt, er was geen dorpel. Het raam moet er bijna opgeverfd geweest zijn ofwel heeft men nooit de indruk willen wekken dat dit een raam was. Mogelijks moet het gewoon een soort metalen luiken geweest zijn om de aandacht af te leiden van het eigenlijke schietgat die het verborg.
- Alleen de van de voorkant geziene rechter kamer, had een schietgat. De andere kamer was een commandokamer en had zelfs geen nepraam op de voorzijde.
- Er waren ook geen verdere valse ramen over de rest van deze bunker voorzien.
- Het dak was een zadeldak in rode Boomse pannen. Allicht lagen er tot bij het laatste bezoek dat ik zelf nog had bij deze ondertussen verdwenen bunker nog altijd een gedeelte van de originele dakpannen in en rondom de bunker gestapeld.
- Het bunkertje had twee puntgevels met daarachter de aanbouw van een sas hetwelke een plat dakje had. Als afvoer voor het regenwater was hierbij bijkomend een dolfijn in gietijzer (1,50 meter lang) voorzien in combinatie met 1,20 meter zinken buis van diameter 10 cm.
- Het toegangscomplex was voorzien van enkele betonnen trappen en een sterfputje.
- Bij de bunkers met mitrailleurkamer(s) was de toegang tot de eigenlijke gevechtsruimtes van de bunker gescheiden van het sas door middel van een gepantserde metalen deur van 0.86m x 1.82m (BxH) met zonneblinden, omlijsting en luikje voor toegangsverdediging.
- De eigenlijke toegang bij de inkom was op zijn beurt afgesloten met een metalen traliehekje van 0.90m x 1.82m
- In elke mitrailleurkamer was daarnaast standaard aanwezig:
- 3.50 meter etagères met leggers in inlandse eik.
- Een inlands eiken plankje van 0.32m x 0.12m x 0.06m met ijzeren steunen voor de plaatsing van een kogelpers. (nutteloos in de commandokamer maar meestal toch aanwezig)
- 6 zware geschilderde hanghaken voor ophangen materialen in de kamers
- Een verzinkte hanghaak aan het plafond voor ophangen olielamp (in vredestijd)
- 1 chardome en chardomeplaat voor de standaard opstelling van een Maximmitrailleur. Deze laatste was niet aanwezig in de commandokamer (de kamer zonder schietgat)
- Ventillatiegaten waren aan de buitenzijde aan de bovenzijde afgesloten met een koperen geperforeerde afdekplaat om ingooien van projectielen naar binnen onmogelijk te maken.
- In december 1934 zou er op project B nog een correctie volgen op heel wat van de bestaande plannen. Zo zal worden gevraagd het dakniveau met 30 cm te verlagen en de bunker op die wijze 30 cm dieper in de grond te steken. Hiervoor dienden bijkomend alle ventillatiedoorgangen en granaatwerpgaten gecorrigeerd te worden binnen het op te richten gebouw. Om dit nieuwe niveauverschil te corrigeren diende bijkomend in het sas de reeds voorziene betonnen trap uitgebreid te worden met 2 treden. Hierdoor diende deze trap ook iets langer uitgewerkt te worden.
- De bunker werd gebouwd in een soort boomgaardje bij de hoeve die daarnaast nog eens was omgeven met een haag. Zowel de bomen en de haag dienden in het mate van het mogelijke bij de bouw van de bunker behouden te blijven als camouflage. Toch dienden 3 bomen voor de bouw van deze bunker gerooid te worden.
- In deze haag was een toegangspoortje voorzien.
- Allicht was het geheel wit geverfd, net als de boerderij die diende als camouflagevoorbeeld.
- Het globale uitzicht was dit van een bijgebouwtje bij deze hoeve, een gemetste stal. Hij keek uit over de rand van een grote open kouter, de Biesten.
- Structuur.
- Twee achteraan verbonden kamers waarvan enkel de rechter kamer voorzien was voor het opstellen van een mitrailleur.
- Het sas kwam uit achteraan rechts in de mitrailleurkamer.
- Opmerkingen.
- Het is een voorliniebunker (commandobunker) op de linker kant van het steunpunt Eke tussen E2 (145 m) en E4 (280 m). Hij was in hoek opgesteld met de bunker E2, zo hadden ze samen een groter gezichtsveld en schietbereik.
- Toch is er nog discussie geweest hoe deze 2 bunkers op te stellen want zowel van de bunker E2 als E3 bestaan 2 versies van voorontwerp. Bij het origineel concept waren beiden qua vuursectoren zo goed als zuidelijk gericht. Bij de herziening werd de E2 zuidelijk gehouden (zeer beperkt een tiental graden meer zuidoostelijk geplaatst). De vuursector van E3 werd echter van zuidelijk gewijzigd in zuidwestelijk. Deze aanpassing zal er trouwens ook toe leiden dat na een eerste onteigening van terrein nog een beperkte tweede onteigening zou volgen.
- De bunker was standaard voorzien voor de opstelling van een Maximmitrailleur. Daarnaast was hij eveneens voorzien om een Hotchkiss- of Coltmitrailleur te kunnen opstellen.
- De onteigeningsaktes voor deze bunker E3 lopen vrij sterk samen met deze van de bunker E2 (die een echt kluwen waren maar wel eenvoudig samenvatbaar waren)
- Zo was de bunker E2 bereikbaar via een veldweg die al bestond komende van het kruispunt Zandstraat - Lichterveldestraat. De akte werd zo complex omdat deze wegel niet overal breed genoeg was om te voldoen aan de gevraagde 2 meter breedte voor de permanente erfdienstbaarheid en aan de 5 meter breedte voor de tijdelijke erfdienstbaarheid. Hierbij had men er nog eens alles aan gedaan om de originele wegel naar veld waar de bunker E2 in een uithoek van werd opgebouwd, zo weinig mogelijk te beschadigen. Dit werd complex toegevoegd door de wegel voor de tijdelijke erfdienstbaarheid zoveel mogelijk op de randen van de noordelijke kant van de bestaande wegel te laten verlopen.
- De erfdiensbaarheden voor de bunker E3 zullen deels op deze zelfde erfdienstbaarheden gebaseerd zijn en hierop verder uitbreiden.
- Voor de bouw van de bunker zelf werd in eerste fase een stuk grond onteigend van 1 are 81 ca van het perceel Eke sectie A kadastraal perceel 767. Dit maakte deel uit van de terreinen horende bij de hoeve die nu ook nog bestaat.
- Voor de permanente erfdienstbaarheid (om de bunker later ten allen tijde te kunnen bereiken) werd een strook voorzien van 2 meter breed. Hiervoor werd een strook voorzien van 88.55 meter lang langs de westkant van het onteigende perceel voor de bunker. Dit komt neer op de volledige oostgrens van het perceel 771 (waarvan ook de bunker E2 werd onteigend).
- Voor de tijdelijke erfdienstbaarheid (slechts gedurende 8 maanden geldig om het mogelijk te maken de bunker te bouwen), werd bijkomend deze strook uitgebreid met een strook van 3 meter breed en eveneens 88.55 meter lang aan de westkant van de eerder gemelde permanente erfdienstbaarheid. Deze verliep dus volledig op het perceel 771. Omdat het onteigende terrein nog verder lag, zou nog een tweede akte aan een andere eigenaar opgesteld dienen te worden om de bunker effectief te kunnen bereiken (zie verderop)
- Op deze wijze sloten deze erfdienstbaarheden op de noordoostelijke grens van perceel 771 aan op de reeds bestaande erfdienstbaarheden voor de bunker E2.
- De akte die bovenstaande onteigening, bijhorende permanente en tijdelijke erfdienstbaarheden omvatte, was (net zoals bij de bunker E2) gericht aan de familie Vanderstichele, deels wonende te Eke, Aalter, Kortrijk, Gent (2x), Wetteren en Wannegem-Lede. Deze akte werd verleden op 15 februari 1935 (samen met de akte voor de bunker E2) voor een totaalprijs van 4500 BEF. Deze akte bevatte wel een bijkomende clausules voor jaarlijkse intresten op dit bedrag. Deze bedroeg 5% van de som wat neerkwam op een jaarlijkse intrest van 225 BEF. Waarom deze intrest wel op deze grote akte en niet op de beperktere van de bunker E2 is totaal onduidelijk.
- De tweede deelakte (enkel voor zowel een permanente als een tijdelijke erfdienstbaarheid) werd opgemaakt aan Mevr Maria Le Bègue, gehuwd met een Gents industrieel, Guillaume Verstraete. Deze deelakte werd op 6 November 1934 getekend voor de prijs van 740 BEF.
- Deze omvatte enerzijds een strook van 2 meter breed en 53.50 meter lang voor de permanente erfdienstbaarheid en deze zelfde strook uitgebreid tot 5 meter breed en 53.50 meter lang voor de tijdelijke erfdienstbaarheid op de oostrand van het perceel 768 (landbouwgrond).
- Ook op deze akte werd een jaarlijkse intrest van 5% voorzien wat neerkwam op het bedrag van 37 BEF op jaarbasis.
- Allicht gekoppeld aan het heroriënteren van de bunker qua vuurrichting, werd in 1936 voor deze bunker nog bijkomend een extra stuk grond onteigend. Het betrof een beperkt aanvullend gedeelte ter grootte van 44 ca aan de noordkant van het eerder onteigende perceeltje voor de bouw van deze bunker. Dit werd opnieuw onteigend van dezelfde familie Vanderstichele op datum van 27 juni 1936 voor de bijkomende som van 300 BEF. Ook op deze bijkomende akte werd een jaarlijkse intrest toegekend van 5% wat neerkwam op 15 BEF per jaar.
- Erfdienstbaarheden, zowel de permanente om de bunker ten allen tijde te kunnen bereiken, als de tijdelijke die standaard werden in de aktes voorzien met een termijn van 8 maanden voor de bouw van de bunker mogelijk te maken, gingen net zoals het uitkeren van toegekende intresten pas in voege, van zodra de eigenlijke werken voor de bouw van de bunker werden aangevat, ongeacht de tijdsperiode die op die manier verstreek tussen aankoop van de gronden en de eigenlijke bouw van de bunker zelf.
- Normaal werden bij de onteigeningen op TPG aan de onteigende percelen geen nieuwe perceelnummers toegekend wat de opvolging van wie wat nu achteraf nog in bezit had, niet vergemakkelijkte. Bij latere aanpassingen en actualisaties aan deze kadasterplannen heeft men het originele perceel 767 wel degelijk opgesplitst want heden vindt men nog de percelen 767b en 767c terug. Het originele onteigende perceel is echter totaal niet meer te bespeuren (zelfs de bunker staat er niet op als bestaand bouwwerk).Ofwel is men dus in dit geval de bunker gewoon vergeten (en werd deze zelfs nooit opnieuw overgekocht) ofwel is hij wel degelijk opnieuw opgekocht geweest en opnieuw opgegaan in het huidige perceel 767b.
- Het bunkertje stond zeer sterk verborgen opgesteld. Er waren in de directe omgeving amper mensen die van het bestaan afwisten achteraan een oude witte hoeve.
- Het was bij mijn weten het enige commandobunkertje op de linie dat volledig op de voorlijn stond. Op Muntekouter vindt men iets gelijkaardig nog de bunker Mu13 maar deze staat toch wel weer iets meer achteruit op de voor hem gelegen voorliniebunkertjes Mu6 en Mu7. Dit bunkertje is letterlijk de eerste bunker die je vanuit de velden uit de aanvalskant komende zou hebben tegengekomen.
- Gezien zijn locatie op de bunkerlijn en het bijhorend verloop van de 18-daagse veldtocht, is het vrij logisch dat men aan het bunkertje geen sporen terugvind van strijd.
- Toch was het een fraai bunkertje dat nog vrij volledig was qua buitencementeerwerk in een motief van kleine baksteentjes. Wel waren er rondom het schietgat die als raam werd uitgewerkt, geen raamranden, dorpels of dergelijke uitgewerkt. Het blijft dus wel wat een mysterie hoe deze origineel in detail is afgewerkt geweest qua vals raam.
- Het bunkertje zijn aandeel in het bouwproject B bedroeg origineel 52.553,88 Bef. Met inbegrip van wat gemeenschappelijke kosten zoals onder andere de niet individueel verdeelde beplantingen moet deze prijs allicht opgetrokken worden tot 52.846,88 Bef. Als men hier nog eens een aantal zaken gaat bijtellen die niet dienden ingecalculeerd te worden door de bouwfirma's maar rechtstreeks werden aangeschaft door de militaire overheid zoals bv chardomes, koepels, ventillatoren,... moet de totale kostprijs ongeveer op 52.996,88 Bef hebben gelegen.
- Ter info: 1 BEF in 1934 komt ongeveer overeenkomt met een bedrag van 74 BEF (1.84€) in 2013, een "factor 74" dus.
- In de inventarisaties die bestaan van Bruggenhoofd Gent werd dit bunkertje voor mijn eigen zoektocht in 2006 al aangeduid als toen reeds verdwenen wat in geen geval klopte. Hij zat net zoals het bunkertje D5 (bestaat heden ook nog altijd als totaal verstoken in een talud). Ook dat bunkertje werd toen bestempeld als toen reeds verdwenen.
- Ook dit bunkertje werd jammer genoeg, allicht ook deels door zijn grote onbekendheid eind 2015 gesloopt. Het feit dat het gesloopt was, kwam mijzelf als webmaster zelfs pas een klein jaar later ter ore. Het diende te wijken voor een gigantisch bouwproject van de firma Bostoen waar de hoeve en de bunker in eerste instantie zelfs geen deel van uitmaakten. Toen de hoeve en de bunker openbaar werden verkocht, werden ze allicht alsnog aan het project toegevoegd. Hetgene wel vrij schandalig is, is dat voor dit bunkertje totaal niet gekeken is om het eventueel mee te integreren in het geheel van de massa's woningen die hier werden en worden gebouwd. Het had simpel weg in het geheel ingewerkt kunnen worden en op die wijze had het landschap ook nog iets historisch te bieden gehad. Jammer genoeg heeft de huidige bouwmaatschappij geen enkel respect of zin meer in eens een dergelijk stukje vaderlandse geschiedenis te bewaren. De sloop van het bunkertje had plaats eind 2015 en duurde bijna 2 volle weken. Vrij schandalig is wel achteraf te vernemen dat de gemeente origineel als eisen had gesteld dat de hoeve mocht gesloopt worden maar de bunker diende bewaard te blijven. Waarom dit uiteindelijk niet is gebeurd, is ook nog een mysterie voor mij en dan ook een dikke blaam voor de gemeente Nazareth (Eke). Het bunkertje draagt nu jammer genoeg na bijna 5 jaar slopingsvrij te zijn geweest, de triestige eer voorlopig (en laat ons hopen dat het zo blijft), de laatste sloop te zijn aan Bruggenhoofd Gent.
|
Routebeschrijving om deze bunker te vinden
|
- De lokatie waar dit bunkertje ooit stond heden nog terugvinden is zeer moeilijk. Men is daar namelijk op het moment een totaal nieuwe verkaveling aan het uitwerken en de originele perceelsgrenzen zijn ondertussen zo goed als allen verdwenen.
- Op de exacte locatie ongeveer heden nog terug te vinden gaat u het best vanaf de Zandstraat in het nieuwe wegeltje "Kouter". Wat kan er in een naam zitten zeker, laat dat nu net zijn wat hier totaal niet meer terug te vinden is.
- Vanaf het voorlopig uiteinde van dit wegeltje (draait voorlopig weg naar rechts), diende je naar links te kijken waar je misschien 50 meter verderop het domein van de hoeve kon zien staan waar deze bunker achteraan deel van uitmaakte. De bunker is nooit te zien geweest van de openbare weg, wat uiteindelijk heden hem noodlottig is geworden.
|
Originele eerste voorstudie van deze bunker. Hierbij was de vuurrichting zo goed als zuidelijk. |
|
|
Originele zeer bleke onteigeninschets. Hierop is (duidelijk) de hoofderfdienstbaarheid vanaf het kruispunt Zandstraat - Lichterveldestraat te zien. Deze loopt vanaf daar westelijk in de richting van de bunker E2.
Op de rand van het veld 771 draait een bijkomende erfdienstbaarheid af in zuidelijke richting tot bij de bunker E3.
|
|
|
Herziene voorstudie van dit bunkertje. Het valt duidelijk op dat de schietsector volledig werd gewijzigd van zuidelijk naar zuidwestelijk.
Door deze aanpassing zou achteraf bijkomend een beperkt aanvullend perceeltje noordelijk van de reeds gebouwde bunker, worden toegevoegd.
|
|
|
Onteigeningsschets horende bij de beperkte uitbreiding van het onteigende terrein noordelijk van de bunker.
In feite verandert er qua erfdienstbaarheden hierdoor niets.
|
|
|
Terreinschets zoals terug te vinden bij de bouwplannen van deze bunker. U kunt eenvoudig vaststellen dat de bijkomende kadastrale uitbreiding van het onteigende terrein bij de bunker, hier nog niet was voorzien.
De reden voor de bijkomende onteigening zal wel degelijk te zoeken zijn geweest in het draaien van de bunker waardoor de ruimte noordwestelijk van de bunker vrij beperkt werd.
De zwarte stippen zijn bomen die op het terrein aanwezig waren. Deze dienden zoveel mogelijk bewaard te blijven. Nochtans dienden deze 3 exemplaren te worden gerooid. De hagen aan de west- en zuidkant van het originele terrein dienden eveneens bewaard te blijven..
|
|
|
Grondplan van dit specifiek commandobunkertje. Het is wel het enige commandobunkertje, letterlijk op de voorlinie van de bunkerlinie. |
|
|
Dwarsdoorsnede AB bij bovenstaand grondplan. |
|
|
Langsdoorsnede CD doorheen het enige schietgat en het toegangssas. Opnieuw een bunkertje met een zadeldak over de mitrailleurkamer en de commandokamer en een toegangssas met een plat dakje. |
|
|
Een kadasterplan anno 2015. De bunker zou heden nog altijd op perceel 767(b) moeten staan. Hij is er echter zelfs niet apart op getekend.
Het valt dan ook sterk te betwijfelen of hij ooit opnieuw is overgekocht of gewoon werd vergeten door het kadaster als nog bestaande (en te verkopen).
|
|
|
De bunker staat zo goed als op de zuidelijke hoek linkssonder van het terrein behorende bij het witte boerderijtje. Het boerderijtje staat zo al uitstekend opgesteld in het veld (Heden in verkaveling). Zowel E2 als E3 lagen beschermd achter de brede gracht in het veld (kronkelende groene lijn). Beide bunkers moeten een uitstekend zicht gehad hebben over de vlakke kouters in zuidelijke richting met hun kruisend vuur.
|
|
|
Vooraanzicht op dit sterk overgroeide en moeilijk terug te vinden bunkertje anno 1995. (Foto: Collectie G. De Jong - Simon Stevin Stichting) |
|
|
Achterkant met een nog fraaie gewapend betonnen dakrand en een zo goed als intakt bijkomend extra toegangsportaal waar ooit een extra camouflagedeur zat. De foto dateert uit dezelfde periode. (Foto: Collectie G. De Jong - Simon Stevin Stichting) |
|
|
Zicht op het veld waar ook E2 stond. Achteraan de gevel van de witte boerderij waar E3 bijstaat. Foto getrokken vanaf het schooltje op de Biesten. De foto dateert uit 2006, voor de periode dat het terrein verkaveld werd. |
|
|
Boerderij met bunker in achtertuin. De bunker staat op de rechts achterkant van dit terrein, verborgen achter groen. Onderstaande foto's dateren reeds uit 2008. Dit was een bunker die ik eerst had genoteerd als verdwenen maar uiteindelijk toch nog bleek te bestaan. |
|
|
Achterkant van de bunker. U heeft zicht op het toegangssas dat origineel ook voorzien was van een plat dakje. |
|
|
Linker zijkant van de bunker. Overal het kleine baksteenmotief. Nergens bijkomend valse ramen. |
|
|
Vooraanzicht. U ziet duidelijk het baksteenmotief. De linker kamer is de commandokamer en heeft dan ook geen schietgat, zelfs geen sporen van een extra vals raam. Opnieuw krijgt men hier het vermoeden dat men met luiken het schietgat heeft willen verbergen, zonder het specifiek het uitzicht van een raam te geven. Mogelijks heeft men gewoon er alles aan gedaan om de aandacht van een mogelijks schietgat weg te trekken. |
|
|
Detail enige schietgat. Zoals u ziet, rond het valse raam geen randen, dorpels,...
|
|
|
De rechter zijkant, ook een volledig kale wand.
Vooraan nog restanten van dakpannen. Mogelijks zijn deze nog origineel van de bunker.
|
|
|
Het nog altijd fraaie en vrij intacte bijkomende toegangssasje. Hier zat origineel een houten camouflagedeur voor het verderop zittende ijzeren hekje.
|
|
|
Ook in de commandokamer vindt men allicht nog originele dakpannen terug.
|
|
|
Binnenkant enige mitrailleurkamer.
|
|
|
Dit is een Google Streetview foto van 2013. Je ziet hier reeds het aanleggen van een wegeltje richting hoeve. Zoals duidelijk op de foto staan hier bunker en hoeve er nog wel degelijk.
|
|
|
Deze luchtfoto anno 2016 laat weinig aan de verbeelding over. De bunker moet op het perceel gestaan hebben zuidelijk van de noordelijk lopende wegel. Allicht zie je zelfs op het rechthoekig perceeltje rechts hiervan (deels nog in een wildgroei van planten), puin liggen van de verdwenen bunker.
RIP bunkertje E3.
|
|
|
| |
|
|
