Citadelpark Gent

Buskruitfabriek Cooppal Wetteren

Vliegvelden WO I Regio Gent

WO I Munitiepark Kwatrecht

De Dodendraad

De Hollandstellung - Duitse WO I bunkerlinie

Reichsschüle Flandern - SS-School Kwatrecht

Duitse Atlantic Wall Radarpost - Goldammer

WOI en II Munitiedepot De Ghellinck Zwijnaarde

Duitse gangen onder centrum Gent WOII

Publieke WOII Schuilplaatsen Groot Gent

Het Fort van Eben Emael

KW-linie

WO I - Kwatrecht - Melle

18 daagse veldtocht gekoppeld aan TPG

Neergestorte B17 te Kwatrecht 19-09-1944

De bevrijding WO II van de regio rond TPG

Details van de legers:

Gesneuveldenlijsten:

Contact en onbeantwoorde vragen

Media-aandacht

Copyright

Links

Beschrijving van bruggenhoofd Gent.

Gedetailleerde beschrijving van de bunkers en hun koepels.

Hieronder vindt u nadere uitleg over de koepels gebruikt aan bruggenhoofd Gent.

De metalen bespiedingskoepels van Bruggenhoofd Gent (Cloche de Guet).

Schets links: Denkschrift über die Belgische Landesbefestigung - Foto rechts: Nog zeer intact aanwezige, mogelijks nooit geplaatste koepel bij een bunker in het Naamse (collectie: Tom Oliviers)

Op de linie waren er 35 bunkers uitgerust met een koepel om de omgeving te kunnen aanschouwen. Deze originele koepels zijn allen verdwenen. U vindt hieronder wel nog enkele foto's waar nog duidelijk restanten te zien zijn. Alle koepels werden tijdens de Duitse bezetting voor zover dit vlot doenbaar was afgebrand om staal voor de oorlogsindustrie te verkrijgen. Eén koepel bevatte namelijk om en bij de 6 ton staal.

U ziet dat er bij deze schets over de volledige 360° vier kijkspleten zijn voorzien. Dit was om van de bovenkant van de bunker de ganse omgeving te kunnen afspieden. Er was wel niet zoals velen denken de mogelijkheid om via de koepel op de vijand te vuren. Er was wel de mogelijkheid om via een systeem van spreekbuisjes vuurinstructies te geven naar de mitrailleur- of kanonruimtes beneden Ook waren de koepels zeker niet draaibaar zoals her en der ook kan teruggevonden worden.

De kijkspleetjes zelf zouden afsluitbaar geweest zijn met kleine metalen schuifjes. Door het dak van de koepel zat een buis die de mogelijkheid gaf eventueel vuurpijlen af te vuren om zo het terrein te kunnen verlichten bij nacht en zo de vijand te kunnen observeren.

Doorsnede van de bunker Av11 zoals hij nooit werd gebouwd maar wel duidelijk met hoe een koepel werd ingewerkt in een dergelijke bunker.
doorsnedes koepel zoals gebruikt aan bruggenhoofd Gent

Boven: Foto van de bunker Av5 met een ruw tirools gebocheld uitzicht en een boven de bunker uitstekende observatiekoepel (Foto: Collectie F. Verniers)

Onderaan de koepel was een luikje dat men moest openen om de koepel zelf te betreden. Dit luikje diende in gesloten toestand ook als platform als men in de koepel stond.

Indien er dus ooit een dode mocht vallen terwijl deze in de koepel stond, had deze daar onmogelijk nog uitgehaald kunnen worden gezien hij in dat geval als dood gewicht op de luikjes zou hebben komen te liggen.

Dit platform kon dan bereikt worden via een reeks van ingebetonneerde klimijzers in de betonwand. Heden vindt men nog zelden veel restanten van de originele sporten terug. Deze zijn meestal eveneens volledig weggebrand. De toegang tot de koepel zat dan ook meestal achteraan één van de twee mitrailleurruimtes. Bij de bunkers met mitrailleurruimte en kanonruimte zat de koepel normaal achteraan de mitrailleurkamer.

Bij de bunkers met een koepel vindt men er verschillende waarbij men de koepel op het plan heeft verstopt onder een zadeldak. De originele bedoeling was dat de soldaten die de bunker dienden te bezetten op het moment dat de strijd uitbrak, zelf het dak deels zouden ontmantelen. Dit hield in, het wegnemen van de nodige dakpannen en de eventuele dakconstructie zodanig dat de koepel voldoende zichtsveld kreeg. Er was uiteindelijk veel protest op deze manier van camoufleren van militaire kant. Men protesteerde door te zeggen dat de soldaten soldaten waren en dat het zeker niet hun taak was de halve bunker beginnen te demonteren. Vergeet ook niet dat dit dan zou dienen te gebeuren met de vijand heel kort op de hielen of mogelijks al terwijl deze al in de directe buurt zou zijn.

2 originele plannen met de koepels uitgewerkt onder een dak dat in noodsituaties deels ontmanteld zou moeten worden. Links bunker Av11 en rechts Av12, beiden gebouwd op Gijzenzele maar in geen van beiden met dergelijk hoog dak gebouwd.

Daarom zijn uiteindelijk alle bunkers van dit type met een puntgevel en dak over de koepel, gebouwd met een minder stijl dak. De koepel werd dan meestal verborgen op het dak als een soort klokkentoren, verluchtingstorentje of zelfs in een zeldzaam geval op Eke als een duiventil.

Koepel verborgen als duiventil

Foto links: Bunker Av12 te Gijzenzele met een toch wel heel wat platter dak waarboven de koepel uitsteekt als een soort klokkentorentje (Foto: Replica). foto rechts: De bunker B29 te Bottelare met een gelijkaardige gecamoufleerde koepel (Foto: Collectie De Muntenaar) - Schets onderaan: de bunker E5 op Eke waarbij de koepel werd verborgen onder een duiventil

Dat men de zwaarte van een dergelijke koepel niet mag onderschatten wordt misschien toch iets duidelijker aan de hand van de foto die u hiernaast kunt zien. U ziet hier de zeer ruw afgebrande koepel van de bunker B36 te Landskouter. De wanden van de koepel zijn op de plaats waar hij afgebrand is, ongeveer 20 cm dik.

Hieronder vindt u nog enkele interessante foto's van bunkers en details van de koepels.

De ruw afgebrande koepel van de bunker B36 te Landskouter
b36
De bovenstaande 3 foto's zijn allen van de bunker B36 te Landskouter. De koepel was hier origineel allicht gecamoufleerd als een klokkentoren. Op de rechter foto ziet men zelfs nog de restanten van het tafeltje waarop de bespieder die in de koepel stond, beperkt notities kon maken. Hier is dit nog zichtbaar omdat de koepel in dit geval zeer ruw en onvolledig is afgebrand.
Links: Binnenzicht door het enige vrije schietgat in de richting van waar ooit de koepelruimte was. Hier zat deze ongeveer in het midden tussen de beide mitrailleurkamers. Rechts: Restanten van de afgebrande sporten achteraan de mitrailleurkamer bunker A42 te Kwatrecht.
A9
Links en Rechtsonder: Binnenzicht door het gat waar ooit de koepel zat bij de bunker A9 te Astene. Bij deze bunker zijn deels de originele sporten nog te zien, net als de originele scharnieren van de dekselplaatjes waar de spieder in de koepel opstond. Rechtsboven: zicht naar buiten vanuit de bunker A42 te Kwatrecht.

Het gebruik van stemdragerbuizen in de bunkers met koepels van Bruggenhoofd Gent.

Om de bespieder die in de bespiedingsklok zat, de mogelijkheid te geven zijn waarnemingen te laten doorgeven naar de mitrailleur- of kanonkamers beneden in de bunker, bestond het volgende systeem bij deze bunkers.

Vanuit de koepelruimte vertrok een stemdragersbuis. Deze buis (mogelijks enkele meters lang) kwam beneden de bunker uit, tegen het plafond. Deze buis was uitgevoerd in gewone sanitaire buizen van 32 mm binnendiameter en 42 mm buitendiameter. Dit zijn dus de standaard buizen, in de volksmond gekend als 5/4".

Er zijn echter maar zeer weinig restanten nog te vinden van dit voorziene communicatie-systeem. De buizen zijn tot wat ik heden heb kunnen vaststellen en fotograferen, enkel nog zeer beperkt terug te vinden bij de zware bunker A30 te Moortsele. Wat wel nog af en toe terug te vinden is, zijn zeer beperkte resten van beugels waar de buizen ooit in vastgeklemd zaten.

stemdragerbuizen
Hierboven het meest nog intakte gedeelte van een dergelijke stemdragerbuis dat ik tot op heden heb kunnen terugvinden op de bunkerlinie. Het is een restant van dit communicatiesysteem in de bunker A30 te Moortsele. Het is de buis die juist uitkomt achteraan de dubbele mitrailleurkamer, juist onderaan de trap.

Links ziet de bovenkant van de koepel van de binnenkant gefotografeerd bij de bunker B36 te Landskouter. Linksbovenaan ziet u nog een restant van een originele beugel. Rechts ziet u de toegang tot de koepel bij de bunker Se11 met op de linker wand ook nog een restant van een beugel.

Allicht was er dan zowel bovenaan als onderaan nog een soort trechtervorm om enerzijds vlot in de buis te kunnen spreken en anderzijds vlot het geluid te verspreiden beneden in de bunker. Voorlopig is over die detailafwerking zeer weinig info te vinden.

In een nota van 19 Oktober 1934 aan de Fonderie Royale de Canons (FRC) vindt men details terug van hoe de voor Bruggenhoofd Gent bestelde koepels dienden geleverd te worden. Op het ogenblik van dit schrijven waren reeds 3 koepels afgewerkt en klaar voor verzending. De overige 32 koepels zouden dan geleidelijk afgewerkt geraken tussen 25 oktober 1934 en 10 December 1934.

Het transport van de koepels naar de werven aan Bruggenhoofd Gent zou verlopen via de spoorwegen. De klokken zouden namelijk afgeleverd worden in het station het dichtstbij de locatie waar de klok in een bunker zou dienen te worden verwerkt.

De opdracht tot verzenden zou minimaal 10 dagen vooraf doorgegeven dienen te worden naar het FRC om alles vlot geregeld te krijgen met de spoorwegen.

De verzending zou dan gebeuren naar het aangeduide station met de vermelding van de betrokken aannemer alsook een link naar het bouwproject en de bunker waarbij de koepel hoorde.

Op de foto hiernaast (Replica) ziet u een dergelijke treinwagon met daarop 2 nog niet gemonteerde koepels. Het betreffen koepels zeer identiek aan deze die aan TPG werden gebruikt. Het mag nog altijd een raadsel blijven hoe de aannemers er in geslaagd zijn dergelijke zware objecten gemonteerd te krijgen bovenop de bunkers die vaak midden de velden opgesteld stonden.

Koepels op treinwagon

Originele plannen: Koninklijk Legerarchief - De Moskou-archieven